بوي فقر در شب عيد

ردپاي كاهش قدرت خريد مردم را به‌عينه مي‌توان در بازارهاي شب عيد مشاهده كرد

وضعيت اقتصادي مردم اين روزها به هيچ‌وجه مناسب نيست و قدرت خريد اقشار مختلف به‌ شدت پايين آمده است. ردپاي كاهش قدرت خريد مردم را به‌عينه مي‌توان در بازارهاي شب عيد مشاهده كرد. بازارهاي راكد و بدون مشتري و كسبه دلخور و گلايه‌مند از شرايط اقتصادي بهترين دليل براي كاهش قدرت خريد مردم است. حتي آن دسته از شهرونداني كه آهي در بساط دارند و پولي براي خرج كردن، ترجيح مي‌دهند به دليل مشخص نبودن دورنماي آينده پول خود را در بازارهاي سوداگرانه، مانند بازار ارز و طلا و... سرمايه‌گذاري كنند. اما چرا اقتصاد ايران به يك چنين شرايطي رسيده و مقصر اين وضعيت كيست؟ بيشترين سهم در بروز مشكلات اخير را دولت  (به معناي نام تصميم‌سازي‌هاي كشور شامل قوه مجريه، مقننه و...) دراختيار دارد. دولتي كه قبل از روي كار آمدن وعده‌هايي داد و چشم‌اندازهايي را ارايه كرد كه يا از ابتدا از حقيقت آنها ناآگاه بود يا اينكه مي‌دانست و براي كسب راي بيشتر آنها را مطرح كرد. اين وعده‌هاي بر زمين مانده بخشي قابل‌توجهي از مشكلات اقتصادي را در ماه‌هاي بعد شكل دادند. انتظارات را افزون كرده و باعث پيچيده‌تر شدن شرايط شدند. پس از اين مرحله دولت سيزدهم در حساس‌ترين بزنگاه، اقدام به حذف ارز ترجيحي كرد. اين تصميم در شرايطي كه كشور درگير مشكلات ويرانگر تحريم بود مشكلات عديده‌اي را براي معيشت مردم ايجاد كرد. من و بسياري ديگر از تحليلگران در آن بازه زماني هشدار داديم كه اين تصميم باعث افزايش فقر و كاهش قدرت خريد مردم مي‌شود، ولي توجهي به آن نشد. دولت با اعتماد به نفس اعلام مي‌كرد گراني‌ها تنها در 4 قلم كالاهاي خاص، آن هم حدود 7 الي 8درصد به وقوع مي‌پيوندد. اين درحالي است كه كارشناسان اقتصادي معتقد بودند تبعات اين تصميم بسيار وسيع‌تر خواهد بود. نهايتا اين تصميم عملياتي شد و مشخص شد دامنه گراني‌ها بسيار بيشتر از تصورات دولت است. 

در ظاهر دولت اين تصميم را گرفت تا كسري بودجه خود را جبران كند اما نه ‌تنها كسري بودجه دولت تامين نشد بلكه سفره‌هاي مردم خالي‌تر شدند. در كنار اين گزاره‌ها، ناآرامي‌هايي كه در اواخر تابستان و پاييز 1401 رخ دادند، ثبات را از اتمسفر اقتصاد برد و مشكلات را بيشتر كرد. طبيعي است در شرايطي كه كشور با ناآرامي‌هاي مستمر مواجه باشد، نمي‌توان توقع رونق و بهبود شاخص‌هاي اقتصادي را داشت. در كنار اين گزاره‌ها، موضوع چالش در روابط ايران با كشورهاي همسايه و ساير كشورها، مساله ديگري بود كه بر پيچيده‌تر شدن مشكلات افزود. تهديدهايي كه كشورهاي همسايه ايران مطرح مي‌كردند و چالش‌هايي كه ايران با كشورهاي مختلف داشت، بر عدم ثبات اقتصادي و كاهش قدرت خريد مردم افزود. اين فضا باعث شد تا بسياري از سرمايه‌داران، سرمايه‌هاي خود را از ايران خارج كرده و راهي ساير كشورها كنند. مشخص است كه اين وضعيت باعث نزول شاخص‌ها مي‌شود و قدرت خريد مردم را محدودتر مي‌كند. در واكنش به اين چالش‌ها، دولت امسال براي كسري بودجه‌اش ماليات را افزايش داد اما حقوق‌ها متناسب با تورم بالا نرفتند. اين تصميمات دولت از دو طريق مردم را فقيرتر كرد و مشكلات را افزون كرد. مجموعه اين عوامل باعث شد تا مردم از حداقل‌هاي لازم براي ايام شادي خود هم بهره‌مند نباشند. يكي از اين روزهاي كليدي شب عيد است كه همه مي‌بينيم مردم اوضاع چندان مناسبي در آن ندارند.